A Leira, a Laje, e máis o diploma do Rei Silo

Leira e laje som duas verbas galegas que acham a sua orige nas chamadas línguas de substrato, prelatinas, que devérom de se falar ainda ao longo de boa parte do primeiro milénio da nossa era. Escomeço pola mais simples de ambas: laje.


a) laje, laja ˂ lagea ˂ lagena ˂ *plāg-ĕnā


A nossa verba laje, com variante laja, tem umha longa história, sendo a sua documentaçom máis antiga o diploma do rei Silo, de 775, polo que este rei entrega umhas propiedades galegas, entre o rio Masma e mais o Eu, a umha comunidade monástica:


'in cellario nostro qui est inter Iube et Masoma, inter ribulum Alesancia et Mera; locum que dicitur Lucis, determinatum de ipsa uilla ubi ipse noster mellarius abitauit Espasandus et per illum pelagum nigrum et iusta montem que dicitur Farum et per illas sasas aluas et per illa lacuna usque in alia lacuna et usque ad petra ficta et perlla lagenam et per ipsum uilare que dicitur Desiderii et per illum arogium que dicitur Alesantiam et per alia petra ficta qui stat in montem super Tabulata'

Este documento, que revela o romance subjacente baixo do Latim, tem sido estudado exaustivamente polo professor asturiano Afonso Garcia Leal (El Diploma del Rey Silo, Fundación Barrié de la Maza, A Coruña, 2007), quem o considera lingüisticamente pertencente ao ámbito astur-leonês. Nom estou de acordo coas suas apreciaçons, e tenho argumentos para nom o estar; logo hei seguir com este tema, mais polo momento abonde com eu dizer que a verba lagena tem umha presencia só testemunhal em Astúrias, sendo hoje verba morta e originando um único microtopónimo (El Llaxineiru, Salas), no entanto na Galiza é verba viva e vivaz e som centos (miles?) os topónimos e microtopónimos derivados. Volvendo atrás, a presença da verba na documentaçom galega é tam temperá coma constante, desde os séculos VIII e IX:


'in nomine Iesuchristi, et Salvatoris nostri, et in virtute eius. ego Roderigo Diagunus, egressus fuit de Colimbria civitas, et pervenit in Galletia riba Ameneda rivulo subtus Monte Cervario, et fundavit manibus meis ecclesias vocabulo sancto Ioanne Baptista, et sancti Stephani, et sancti Tirsi in villa quae vocitatur Cellario; et ideo placuit mihi, ut divitiae meae antecedant mihi ut ante Salvatoris mei praesentia inveniam praeparata, et dabo, et concedo ibi. idest libros, cruce, et capsa, et calicem argenteas, vestimenta, et omnem opus ecclesiae. casas cum suos solios, aqua que sacavi de fonte quae vocitant Valenciaiosa et dividit illa villa. ipsa villa per termino de illa lagena, et inde per termino de Petralata, et inde per illas mamolas, et inde per monticelo et inde per fonte ubi dicent Palatio, et inde ad petras, et inde per illa via, quae discurre a Porticelo sub lagena Iusti et inde per Aira de la Genela, quae iacet sub illa area de illa mamola et inde per illa mamola ubi vocitant Turelo, et inde ad Lamadorna ipsa Gareceta, ipsa Carbaleta integra et ipsa villa quo supra diximus' (CODOLGA, ano 787)


'per montem Morosum, et deinde deducitur in illas Cortinas, donec recta linea per summitatem montis devenit in arroyo Vaucello, et defluit per convallem in flumine Humano, usque ad portum de Godonvetera ascenditque per ipso Sarrapio montis Spinosi usque in verticem ipsius montis: inde recta linea per cacumen montis donec venit in arroyo de Piellas, defluitque in Caveyo flumine, pertransintque flumen per ipsas lagenas medianas concludens ei longo, usque in campo longorio, et concludens in directo per ipsas lagenas, demergitur in flumine Humano, et ascendit per ipso arroyo montis mediano per ipsos escoupos usque in illas cortinas concludens montis morosi' (CODOLGA, ano 841)


E até hoje, passando polos primeiros documentos em galego, como no seguinte, de 1269:


'E presentes foron Pedro Lopez, caualeyro de Sete Yglesias; Martin de Lagea, testis; Rodrigo Areas caualeyro de Salgueiros, testis'. (Vilar de Donas, 1269)



Desta forma tém saído as formas actuais, laje, laja e lá ˂ lagee / lagia ˂ lagea ˂ lagena. A palavra castelá é umha mera adaptaçom fonética do último, como delata a perda do n intervocálico, geral em galego-português, inaudita em castelám.


Estudando agora a componente semántica, os dicionários recolhem:


lage: 'Piedra delgada ò aquella que solo descubre una superficie plana, lancha, laja, ˂losa˃' (Pintos 1865)

laĝe:'Laja; losa estrecha, pizarra.' (Cuveiro 1876)

lajeira: 'Sitio de lastras, lajas, ó losas, que, sobresaliendo apenas de la superficie de un terreno, hacen sea este resbaladizo.' (Valladares 1884)

laxe: 's. f. Losa. Piedra llana con que se cubren los pavimentos. ' (Carré 1931)

laxa, laxe:'s. f. Laja, lancha, lastra, piedra o pizarrón que sale de la cantera en hojas planas, de poco grueso y a manera de tablas. // Peña grande que presenta a flor de tierra una superficie lisa. // Pizarra que se parte en hojas con facilidad y sirve en algunas comarcas para substituir las tejas de las viviendas. Se usa mucho en la prov. de Lugo, donde abunda, y en algunas comarcas coruñesas y orensanas.' (Eladio Rivas 1956)


A característica que define a laje é ser relativamente plana a um tempo que duas das súas dimensións som de magnitude moi superior à outra: umha laje é chá, ampla (larga) e longa, mais fina. De feito, a nossa verba tem cognatos nas línguas célticas insulares, galés llain 'folha de metal' e antigo irlandês laigen 'lança', e verbas com similar orige coma o grego pelagos 'mar', norueguês flag 'mar', flak 'pedaço', antigo nórdico flaga 'estrato, laje' (veja-se a este respeito Prósper 2002, p. 378 e Bua 2007, p. 34), flō 'lugar, estrato', anglo-saxom flōh (stānes) `lousa, laje’. Todas estas verbas provém do tema proto- indo-europeu *plā-k- / *plā-g- 'largo e plano' (IEW: 831-2). A identidade semántica obriga a considerar a forma altomedieval, e autóctone, lagena como procedente dumha forma anterior *plagena, por perda de p no grupo pl-. Este fenómeno só pode ser prévio a romanizaçom, já que o grupo latino pl- evolve regularmente a ch- em verbas patrimoniais (latim, plumbum ˃ gal. chumbo). E tam só nas línguas celtas, entre todas as línguas indo-europeas ocidentais, cai o p em este (e em caisquer outro) contexto.


Na toponímia do nosso pais podemos achar formas simples como Laje, Lajes, Laja e Lajas, abundanciais como Lajendo, Lajedo, Lajido ou Lajoso; e tamém possivelmente o composto Lajovre (Arteijo, Crunha) ˂ *Lagiobri, com segundo elemento o céltico *bris ˂ *brixs ˂ *brg-s 'altura, castro'. O primeiro elemento poderia ser o adjectivo 'longo e cham', modificado por um sufijo -io. Conseqüentemente teríamos um 'castro da Chaira'.


A forma menos usual é , porém ser moi freqüente na hidronímia da ria de Arousa (ver Rodríguez Rodríguez 'Hidronímia...'): Lás Arnosas, Lá Barrosa, Lás Centoleira, Lás Forcadinhas, Lás Polveiras... que coexistem com outras como Laja Lavada, Laje Grande, Laje de Fora, Lajas de Palmeira...




b) leira ˂ laria ˂ *plāriā


Outro topónimo moi interessante é leira que em galego é um campo ou terreo chám, lavrado ou preparado para ser-lo. Isto recolhiam os diccionários clásicos:


leiro ' Pequeña suerte de tierra hacia Lugo, principalmente en los huertos. A estos pequeños pedazos les suelen llamar hacia Meis (Salnés ) leirucha, lucha. // en Lugo. Suerte de tierra dentro de un agro o agra de pan llevar, de las que descansan un año, y se siembran otro de centeno. ' (Reguera 1840)

leira 'Heredad á labradío, ya esté aislada ó cerrada de sobre sí ó contigua á otras que forman un agroó coleccion de leiras. Port. id., en ast. Faza.' (Rodríguez 1863)

lèira 'Heredad labrantía, ora esté aislada, ora cerrada sobre si, ora contigua á otras.' (Valladares 1884)

leira 's. f. Heredad labrantía, sea aislada o cercada, o contigua a otras que forman un AGRO. // Porción de terreno cultivado. // Haza, terreno de sembradura, finca de cultivo que se ara o se labra a mano. // Cada una de las porciones en que se subdivide una SENARA, para adjudicar a cada vecino la parte que le corresponde. //Buriel, especie de paño pardo, que también se llama LERA. // La subdivisión de la SENARA se hace en trozos llamados TALLOS y LEIRAS, que están constituídas por fajas anchas en sentido transversal a la pendiente de la finca, cuya división se verifica por los levadores en el mismo terreno. // Refrs: Nace na leira o que o dono sementa. Non sai das súas leiras, porque tèn o trigo nelas. Non teñas leiras sin horta, nin casa sin porta. Quen pequena leira tèn, a pasos a mide.' (Eladio Rodríguez 1958)

leiro 's. m. Rodal, terreno labradío de corta extensión.' (Eladio Rodríguez 1958)

leira 'f Heredad labrantía (dicc.). Este es el significado en Fondo de Vila, por ejemplo. Pero las acepciones varían de matiz de un lugar a otro. En (Moreira, Marín) leira parece ser veiga alargada; en Frades, franja de tierra; en Rebordáns, surco. En lat. lira era surco, lera en la E. Media. En el irl. lar, tierra. Es una palabra oscura. // s. f. Finca estrecha; así. leira de toxo, leira na veiga (A Esculca). // s. f. Labradío. Se usa tanto leiro. Bierzo occ. Así en Viariz es leira si mayor, leiro si pequeño. En Cadafresnas hay el top. Leira Longa. En Barxamaior do Cebreiro, Lu., leira, el labradío en terreno llano y ancho; leiro es el el pendiente y en sentido vertical.' (Frampas I, II e III, Elixio Rivas)

leiro 's. m. Finca de cultivo pequeña, leira pequena (Sª Comba, Co.). Los oleiros de Tioira llamaban leiro longo a la recta de A Derrasa, llegando a Ourense, y a la de Vilar de Barrio a Cortegada, A Limia. // s. m. Leira pequeña y con frutales. Castro Verde, Lu. En Ferreirós do Courel es finca, heredad. Vid. Leira.' (Frampas II e III, Elixio Rivas)


De jeito que o carácter primário dumha leira é ser umha divisom primária para o trabalho agrícola, e o seu carácter secundário seria a sua condiçom de lugar cham ou nivelado, no entanto o leiro é por contraste ou máis pequeno, ou está tendido a favor da pendente do terreno. Sabemos tamém que é umha verba conhecida no ámbito astur-leonês, e dela diz o Diccionario General de la Lengua Asturiana (http://mas.lne.es/diccionario):



llera, la: ˂llera [y Ay. Ll. Tb. Sm. Bab. PSil. Cv. Vd. Banduxu, Cn (Oc)]. lleira [Pzu. As]. lleira [Mar]. {Con posible yeísmo, yera [Sb]. Con posible cheísmo, chera [Ll (i). Tox]. cheira [Pzu. Tox]}. //lleira [Eo]. leira [Mánt. Tor].˃
1. Glera [Pa]. Llera [Pzu (cheira)]. Llera, glera, conjunto de piedras sueltas [Mar]. Llera, glera [Sm]. Lugar con muchas piedras sueltas y reunidas [Lln. Rs]. Glera, cascajal [Bab. Pr. Cv. Llomb]. Guijo [Cv]: Las tierras cun llera son malas pa trabayar [Cv]. Pedregal [Sm (VB)] formado por las aguas a orillas de los ríos [Ay] o del mar [LV. AGO]. Piedras desprendidas [Or (S)]. Terreno llano con cantos rodados a la orilla del río [Llg]. Grava, piedra suelta [Qu. Tb]. Montón de guijo, grava [Tox]. Cascajal, pedregal [As]. Lugar donde hay mucha piedra rodada [Os. PSil]. Terreno pedregoso (suele aplicarse a las orillas de los ríos) [Sb]. Terreno cubierto de grandes piedras o peñascos [Vg]. Piedras sueltas [Rs. Sd]. Cascajal [JH]: Na llera del llau derechu dell ríu Ñalón en Sama de Llangreo féxose ell camín de fierru [JH]. Arenal [Ay]. 2. Superficie con cantos rodados en las playas [Vd]. Glera de río [Banduxu, Cn (Oc)]. Prado pequeño a orilla del río [Ca]. Terreno contiguo a algún río que éste suele cubrir de cascajo o guijarros en las llenas [JH]. Pradera junto al río [Ll].
3. Parcela de un amplio terreno comunal [Pzu (lleira)]. Parte o porción de heredad o labradío [/Eo/]. Franja de tierra [/Mánt/]. Pedazo de tierra de labor [R]. Faja de terreno cuya dimensión más larga está en dirección horizontal [As]. Huerto pequeño [Tor].
4. Remanso de mar donde se van depositando las algas marinas [Tox]. 5. Agua turbia junto a la desembocadura de los ríos [Xx].
Frases hechas y locuciones: Ser bueno como una chera ‘ser un terreno llano y productivo (frente a lo pendiente y estéril)’ [Ll (i)].
Coido que é evidente que no asturiano hai ao menos três acepçons: 'cascalho, pedreira', 'terra de lavoura chá, faixa de terreno cuja dimensom mais longa é horizontal', e 'lugar com estrume'. Nada aclara tanto a diversidade de orige das formas asturianas como os própios exemplos de emprego achegadas polo dicionário (a diferença llera / chera é dialectal): Las tierras cun llera son malas pa trabayar, y Ser bueno como una chera ‘ser un terreno llano y productivo (frente a lo pendiente y estéril)’. Pois bem, esta ou estas verbas som feitas vir usualmente do latino glarea 'pedreira, cascalhar', que explica perfeitamente a forma e significado da primeira acepçom do asturiano, mais é semanticamente inadequado para um 'campo de lavradio cham'. Assemade, nom parece que tenha havido umha evoluçom no significado além da evoluçom no significante: laria ˃ laira ˃ leira:

'in atrio que dicunt Ranea, VII portione integra et in laria iuxta riu de Panizale portione Mellidi' (Sobrado 931)

'ego Rosina et filio meo Aulfo vendimus vobis laria nostra propria qui iacet inter vestras terras' (Celanova 937)

'terra iuxta laria de Cindu, et de alia parte iuxta laria de domno Iohanne, et leuat se ipsa laria de fontanu usque in riuulo Soriga;' (Celanova 940)

'in loco predicto agro de Lamellas et iacet laria discurrente rivulo Sorice sub domum de Daniel' (Sobrado 954)

'de Fonte Coberta tam abrupto quam non abrupto ipsa laria integra vobis vindo et est ipsa larea seminatura quartarios II' (Celanova 961)

'unde vobis sacavit super ipsa nostra desuper resonat de ipsa laria que iacet a vallado qui fuit de Florenzo Gugivizi' (Celanova 1007)

'et ego Ermegildia et Ariastre vendimus vobis laria de terra qui iacet iuxta illo rio ubi dicent Lavandaria' (Celanova 1012)

'Ia leira que iacet super domo de Domno et levat se de succo de domna Mumadomna et feret in carral de vereda (…) leiras II, alias super ille rego una circa ile rego inter vestras terras. alia leira que se levat de vestro succo et feret in succo de Velasco Nuniz et alia leira qui fuit de Moderido inter vestras terras su unas leiras VI, damus vobis adque concedimus ipsa vinea et ipsas terras' (Celanova 1027)

O masculino leiro (leira pequena, ou leira em pendente) deve ser um desenvolvimento secundário da língua, e nom se acha na socumentaçom atè o século XII:

'in terra de Nendos do etiam uobis illum castellum de Leyro cum suis hominibus et cum suo karitele' (CODOLGA: Santiago 1112)

Nom hai sinal da verba glarea na documentaçom medieval galega, ou de que laria tenha significado cascalheira, o que abunda no mesmo sentido: o latim glarea 'cascalho' ˃ *laira ˃ *leira ˃ castelám llera, asturiano llera, lleira, é verba distinta do autóctone laria 'terra de lavor chá' ˃ galego-português leira, asturiano llera, chera, lleira. Assemade, esta verba local, laria, acha cognatos em línguas célticas e germánicas:

gaélico lār 'cham', galés llawr, córnico antigo lor, bretom leur, todos de *plāro (MacBain, s.u. làr)

antigo islandês flōrr m. `cham das cortes', antigo inglês. flōr `cham, solo, pavimento', neerlandês médio vlōr `pavemento', alemám flur `cham, solo, campo, prado, agro' (IEW: 805-7; GWB s.u. *flōraz)

O prelatino laria seria um derivado do proto-indoeuropeu *plāro- 'plano', forma só conhecida nas linguas celtica e germánicas: *plaria ˃ *laria. A perda de p só é conhecida para línguas celtas e arménio; logo, conclue-se que leira e laje som verbas, em orige, celtas.



c) Excurso: Silo

Afonso Garcia Leal, na sua interessantíssima e exaustiva obra El Diploma del Rey Silo, e fronte a outros como que afirmam a galeguidade da língua subjacente deste antiquíssimo documento, datado no ano 775, defende que esta é de seguro umha variedade astur-leonesa. Criticarei ponto a ponto os seus argumentos, e engadirei máis tarde outros que falam a prol da sua galeguidade. Começarei por reproduzir a sua petiçom de princípios: 'Hemos de tener presente que para que quepa hablar de una influencia del gallego no basta con que en la descripción del predio donado se mencionen topónimos de Galicia (el área geográfica en la que se localiza la donación; ¿de dónde habrían de ser si no?), sino que es preciso que se aprecien rasgos inequívocamente gallegos en la fonética, morfología o sintaxis del texto' (p. 79) Esta exposiçom nom é gratuita, já que o autor considera ter achado argumentos inequívocos a prol da asturianidade da língua do diploma; mais precisamente esses argumentos resultam ser de plural interpretaçom, de jeito que, seguindo as própias condiçons expostas polo autor (troque-se 'gallego' por 'asturiano'), nom podemos assegurar que a língua subjacente seja asturiana ou galega, mais si que era umha das duas.
1.- A forma deo na frase 'dono vobis deo' tem sido interpretado como umha forma primitiva dum leonês dao, provavelmente do latim dabo, e donde procedem o galego dou e o leonês ocidental dau. Mais já García Leal escreve 'a la vista de estos datos no podemos considerar específicamente leonesa –como hace BASTARDAS– sino genéricamente occidental la forma dao'.
2.- O emprego da forma lagena ( ˃ lage) tem sido interpretado como um rasgo inequivoco de galeguidade, mais a verba é conhecida tamém no ámbito astur-leonês (onde tem originado um único microtopónimo, El Llaxineiru, e tem tamém umha mínima presença na documentaçom medieval. É importante aqui destacar as vebas do autor: 'Huelga, por tanto, insistir en el tema; no hay razón alguna para considerar la voz lagena exclusiva del area gallega, puesto que está garantizada su presencia fuera de ella (…) el complemento preposicional per lla lagenam no reproduce de manera fidedigna la denominación que recibía esse lindero en la comarca lucense en la que se encontraba, sino que corresponde a la manera en la que el escriba la adaptó a su propia lengua'.(p. 87)
3.- No documento presenta-se a forma '& plla lagenam' que Garcia Leal edita como 'et per lla lagenam'. Nessa leitura el defende que 'per lla' representa a palatizaçom astur-leonesa do artigo trás da preposiçom per, palatizaçom conhecida especificamente de formas asturianas como pollo ˂ per illum e outras, e divergente com respeito a evoluçons galegas e casteláns. Escreve: 'La sola aparición de lla en la carta regia obliga a desestimar la propuesta – para nosotros nunca fundamentada científicamente – de que su lengua es gallega, y a sostener con total rotundidad en lugar de ella que el documento es, lingüísticamente hablando, un texto leonés que presenta además rasgos diferenciados.' O autor, deixando-se levar polo seu asturianismo, ignora que o antecedente da contracçom galega pola é umha forma pela, que a sua vez procede de perla ˂ perlla ˂ per illa. A forma que se da no documento nom é umha forma divergente leonesa, como el crê, senóm um antecedente directo e necessário das actuais contracçons galego-portuguesas, o que de facto deixa sem valor o seu argumento no tocante à especificidade leonesa do texto:
Latím per illa ˃ romance NW perlla ˃ galego-português pella/polla [l:] / asturiano pella/polla [λ] ˃ português pela, galego pola, asturiano polla.
Está documentada esta forma intermédia na Galiza? Efectivamente, e a título de exemplo (e lembremos que a forma que se lê no diploma de silo é precisamente plla):
i) Cónica de Santa Maria de Íria (s. XV, ed. de J. A. Souto Cabo):

'os qaes canoĩgos , yndo pllo camjño' (6.2, lin. 13), que se da junto coas formas:

'en leendo plos llibros algũus de canoicas antiigas' (1.2, lin. 9)

'et começarõno de garrotar porlo ensanar' (4.2, lin. 13)

'et lle asobiaban porlo ensanar' (4.2, lin. 15)

'Porlo qual era grande odio' (6.5, lin. 24)

'porlo qual' (3.1, lin. 5)

'porlos pedidos grandes que el deytara eña çibdade' (3.1, lin. 7)

ii) Colecçom diplomática do Mosteiro de Santiago de Mens (de María Pilar Zapico Barbeito):

'porlo amor de Deus t pola mĩa alma (…) tres ferrados de trijgo pla medida de Seaya q correr' (1390, doc. 4)

'a mj ptesçetes plo q dto he, p honde qr q uaya' (1391, doc. 5)

Etcétera.

iii) E buscando no TMILG:

'por cada triintanareo triinta moravedís, e pllo anal çento La moravedís.' (TMILG: Ferreira de Pantom, 1355)

'Et eu o dito Pedro Yanes por min et plla dita minna moller et pola dita pessoa asy outorgamos esta carta' (TMILG: Osseira, 1374)

E infinidade de plos, perlos, e similar.


4.- O documento contem a forma dontionem, que puidesse ter-se gerado desde o latim donationem por perda de vocal átona, de igual jeito que o latim venditionem tem dado a forma asturiana vençon 'un romanismo que probablemente debamos considerar proprio del ámbito leonés, habida cuenta de que vençon es voz desconocida fuera de dicha área' (p. 91). Acerta o autor asturiano neste asserto? Nom, desde logo. Vençon é forma comum em quaisquer colecçom diplomática galega medieval. A título de exemplo:
'et illo die quo istum pactum fecimus uencio cellerario las casas por suas per exquisa de V ominibus por suas per exquisa de V ominibus bonis' (Sobrado 1219)
'et he preço que a nos et a vos ben prouvo; et houtorgamos de vos anparar con esta vençon sobredita per todas nosas boas.' (TMILG: Osseira 1274)

'et reçebemos de vos en preço por esta vençon sobredita treçentos et LX soldos' (Lugo XIV, doc. 27; ano 1304)

'et reçebemos de vos en preço por esta vençon XXX soldos' (Lugo XIV, doc. 41; ano 1306)

'et resebo de vos en preço por esta vençon sobredita treçentos soldos' (Lugo XIV, doc. 52; ano 1307)

Etcétera. Ata aqui as 'provas' da asturianidade do texto, a expressom '& plla lagenam' interpretada como forma palatalizada do artigo, e máis a forma dontionem. Mais os argumentos da sua asturianidade som os mesmos que os conducentes a reconhecer a sua galeguidade. Vejamos agora outros vocábulos empregados no documento que, sim ser exclusivos da Galiza, amossam-se máis comuns acô que em Astúrias ou Leom.
1.- ipse noster mellarius 'esse nosso colmeeiro' (p. 340-2). A verba latina mellario nom aparece na documentaçom astur-leonesa anterior a 1300, mais si na galega:
'quam laboravi manibus meis in nostra hereditate vel de mellarios monasterii' (Celanova 986)
E várias outra notícias, incluindo um inventário de mellarios do próprio mosteiro de Celanova.
2.- per illas sasas aluas 'polas seixas brancas' (p. 350-2). O vocábulo saxas e variantes tem pouca presença e vitalidade no astur-leonês, entanto que é freqüentíssimo na documentaçom medieval galega, estando mui viva na língua actual e tendo um extraordinário rendimento toponímico.
3.- per ipsum vilare (p. 361-3): segundo o autor a verba vilare amossa palatizaçom na notaçom do l onde se aguarda ll, mais é impossível demonstrar que nom é de feito o resultado normal galego do l geminado latino, que é um l simples. O resultado actual do latim villarem é vilar (asturiano villar).
4.- Outras verbas empregadas no instrumento, como som strata, deputetur, consequatur, tém moito maior arraigo na documentaçom medieval galega que na astur-leonesa. E em particular estrada é verba moi viva em galego, residual em asturiano.
Voltando pois à petiçom de princípios, para garantir a asturianidade do documento devemos ter asturianismos seguros, inquestionáveis. Mais de feito carece deles, polo que só podemos assegurar que a sua língua, com ser compatível co asturiano, amossa-se decididamente galega ; o que nom estranha, dado que por esta escritura dona-se e deslinda-se umha propiedade galega.
Ao marge disto, a obra de Garcia Leal é moi recomendável a todos os efeitos.

Comentarios

  1. Agradecido por tudo isto
    Parabéns polo bebé
    Sobre a leira:
    Queria-che comentar esta ideia:
    Pode ser esta corrente semiótica que se dá no asturiano llera, a hipotética origem da leira galega?
    Águas turvas na desembocadura de um rio > sedimentos desse rio, argaços acumulados, cascalho, lodo, lama, pedras roladas > terreo alagadiço > várzea > veiga > terreno à beira de um rio > faixa de terreo > embelga > ferro longo para afiar > navalha.
    Há uma palavra velha "ler" dicionariada como mar por Carré Alvarellos, que no gaélico irlandês é mar também, (com toda a mitologia do deus Lir e o rei Lear), esta palavrinha LER também anda nas falas nórdicas, no danês é barro, argila, como leir no islandês o mesmo.
    Agora os topônimos que temos em leira ou leiro, não nego que se refiram a uma antiga seara partida em pedaços, mas também a um lugar de cascalhos ou de sedimentação.
    O mesmo Leiro nas veiras do Ávia é isso, ou foi isso, na curva o rio mesmo deixa uma ilha sedimentar: em palavras asturianas ye una llera, un llerón o un lleru, ( http://canales.elcomercio.es/extras/diccionariu/diccionariu-asturiano.html )
    Por outra parte abre-se um caminho para as etimologias do Leres (Lérez), Lira, Lires, ou a Leiria portuguesa.
    Lembrar sobre o ler, as cantigas medievais do Johan Zorro e do Nuno Fernandes de Torneol, onde as barcas novas são mandadas fazer "sobre lo ler", ou em verbas do Torneol: "As barcas eno ler e foi-las atender".
    Isto levou aos estudiosos linguistas a suponher que ler era um erro tipográfico, assim algumas edições estão transcritas como lez, e dizem vir lez do provençal, les / lez, (lado).
    A orelhas de um galego, consciente do ler, e de toda a força do asturiano llera, o ler das cantigas, remete a uma ribeira de cascalhos.
    Obrigado pola tua esculca, apenas queria comentar isto contigo que creio que podes tirar-lhe utilidade se a tiver.

    ResponderEliminar
    Respostas
    1. Olá, O! Quanto tempo! :-)

      Sobre leira, penso que nom guarda relaçom co asturiano llera, que si estaria relacionado co nosso laredo 'cascalhar, coinhal', em última instáncia do Latim glarea.

      O nosso medieval ler é verba idêntica ao irlandês medieval e poético ler 'mar', e tem o mesmo significado:

      As barcas [e]no mar
      e foi-las [a]guardar,
      e moiro-me d'amor.

      As barcas eno ler
      e foi-las atender,
      e moiro-me d'amor.

      É um celtismo.

      Abraços.

      Eliminar
    2. Se tiveres tempo, visita isto:
      http://remoido.blogspot.com.es/2013/03/ler.html
      Ler
      Onde há distintos mapas de "leres" atlânticos.
      Abraço!

      Eliminar

Publicar un comentario

Deixe o seu comentario:

O máis visto no último mes